اقتصاد ایران

فرارو- یک کارشناس مسائل اقتصادی گفت: «طرح ایده کوپن به هیچ عنوان منطقی و به صلاح کشور نیست. این ایده زمانی می‌تواند مورد توجه قرار گیرد و کارایی داشته باشد که ما در یک وضعیت جنگی به سر ببریم. به همین دلیل هم وقتی در دوران جنگ تحمیلی مسئله کوپن مطرح شد، یک ایده خوب بود، اما الان ما اصلا شرایطمان مانند دهه 60 نیست و لزومی ندارد مجددا ایده کوپن عملی و حتی مطرح شود. این اصلا یک روال معمول است که وقتی یک کشوری در وضعیت جنگی قرار دارد سعی می‌کند منابع خود با جیره بندی مدیریت کند، اما ما الان در وضعیت جنگی قرار نداریم که بخواهیم جیره بندی کنیم.»     دکترشاپورزارعی - دکترشاپور زارعی 

 مدتی قبل احمد میدری معاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی اعلام کرد که در طرحی که از طرف این وزارت خانه به معاون اول رییس‌جمهور ارسال شده قرار است بزودی کالا کارت جهت تامین کالای اساسی به مردم داده شود. در این طرح کالا کارت به صورت الکترونیکی به مردم ارائه می‌شود و افراد هیچ دسترسی به پول نقدی نداشته و در اصل این کارت‌ها تضمین برای رسیدن کالا‌های اساسی وارداتی با یارانه ارزی به دست مصرف‌کنندگان نهایی است. به گفته این مقام وزارت کار قرار است جلساتی هم با بانک مرکزی برای تبدیل کارت بانکی یارانه افراد به کالا کارت برگزار شود و برنامه اجرای این طرح به دفتر اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهوری ایران ارسال شده است. همچنین میدری تاکید کرد: «کارت‌های الکترونیکی تنها برای عبور از وضعیت امروز به‌وجود آمده و فعلاً ماهیانه 100 هزار تومان شارژ می‌شود.» بنابراین حالا چند روزی است که صحبت از کوپن‌های الکترونیکی مورد توجه مردم کوچه و بازار قرار گرفته است و برخلاف آنچه انتظار می‌رفت، بیش از انکه فضای روانی کشور را آرام کند، موجب شده است که نگرانی‌نسبت به آینده بیش از پیش افزایش پیدا کند و حالا بسیاری گمان می‌کنند که قرار است وضعیت کشور به دوران جنگ برگردد و به همین دلیل است که دولت تصمیم به عرضه کوپن‌های الکترونیکی گرفته است.

در همین خصوص مهدی پازوکی تحلیلگر مسائل اقتصادی طی گفتگو با فرارو عنوان کرد: «به عقیده من در شرایط فعلی ما نباید به گونه‌ای عمل کنیم که جو روانی در جامعه بیش از پیش متشنج شود. واقعیت این است که مشکل عمده ما در اقتصاد این است که به شدت ناامیدی نسبت به آینده در کشور گسترش پیدا کرده است. دشمنان خارجی ما و دوستان نادان داخلی ما سعی دارند جوی را ایجاد کنند که وضعیت داخل کشور را غیرعادی جلوه دهند که این اقدام آن‌ها نه تنها برای کشور بلکه برای مردم هم هزینه‌های بسیاری دارد.» او افزود: «بنابراین به عقیده من طرح ایده کوپن به هیچ عنوان منطقی و به صلاح کشور نیست. این ایده زمانی می‌تواند مورد توجه قرار گیرد و کارایی داشته باشد که ما در یک وضعیت جنگی به سر ببریم. به همین دلیل هم وقتی در دوران جنگ تحمیلی مسئله کوپن مطرح شد، یک ایده خوب بود، اما الان ما اصلا شرایطمان مانند دهه 60 نیست و لزومی ندارد مجددا ایده کوپن عملی و حتی مطرح شود. این اصلا یک روال معمول است که وقتی یک کشوری در وضعیت جنگی قرار دارد سعی می‌کند منابع خود با جیره بندی مدیریت کند، اما ما الان در وضعیت جنگی قرار نداریم که بخواهیم جیره بندی کنیم.» وی ادامه داد: «به همین دلیل به نظر من نباید به گونه‌ای عمل کنیم که گویی در شرایط جنگی هستیم.

این تاثیرات بسیار مخرب و گسترده‌ای بر مردم و اقتصاد ایران دارد. ضمن اینکه نباید فراموش کرد که عموما جیره بندی و سهمیه بندی ایجاد فساد می‌کند. به عنوان مثال شما فرض کند که این مسئله عملی شود و کالا‌های اساسی مثل بنزین جیره بندی شود. در این وضعیت همیشه اینگونه است که بخشی از این سهمیه‌ها که گاهی برای موتور آب کشاورزی است یا برای مصارف دیگر، وارد بازار آزاد می‌شود. یعنی برخی از این فرصت استفاده می‌کننند تا از این رانت استفاده کرده و سود بیشتری ببرند.» این استاد دانشگاه تصریح کرد: «بنابراین ما باید سعی کنیم ثبات را به اقتصاد ایران برگردانیم. از سوی دیگر باید تعامل با جهان را در بالاترین سطح ممکن انجام دهیم. ما نباید خودمان را تحریم کنیم. زیرا مثلا تا 10 روز قبل واردات طلا ممنوع بود. این در حالی است که ما باید از موارد اینچنینی کاملا استقبال کنیم؛ لذا من شخصا با سهمیه بندی در شرایط غیرجنگی و شرایط فعلی کاملا مخالفم و فکر می‌کنم با این کار جو روانی در کشور به مراتب بدتر از امروز خواهد شد و این بسیار نگران کننده است.» او اظهار کرد: «ضمن اینکه دولت نباید اقدامی انجام دهد که ایجاد رانت کند و ماجرا دلار 4200 تومانی دوباره تکرار شود. ما باید اول ببینیم که ظرفیت ارزی کشور چقدر است، میزان درخواست و نیاز ارز به چه اندازه است و با توجه به این‌ها تصمیم‌گیری کنیم. نه اینکه یک تصمیمی بگیریم و بعد که رانت ایجاد شد سعی کنیم با آن رانت مقابله کنیم. این مسئله در باقی مسائل و کالا‌ها هم صدق می‌کند؛ بنابراین من تاکید می‌کنم که ما اصلا در وضعیتی نیستیم که نیاز به سهمیه بندی وجود داشته باشد و طرح مسئله کوپن صرفا جو روانی را برهم می‌زند و هیچ دستاوردی نخواهد داشت و اجرای آن هم رانت ایجاد خواهد کرد.» این اقتصاددان گفت: «اینکه من تاکید دارم جو روانی را باید آرام کرد و بی مورد بر ناامیدی و نگرانی مردم اضافه نکرد به این دلیل است که بخش عمده مشکلات امروز به دلیل همین مسائل است. زیرا مردم الان نگران آینده هستند و می‌ترسند با کمبود کالا‌های اساسی مواجه شوند و یک عده هم به هر نحوی سعی دارند از این موقعیت به نفع خودشان استفاده کنند. مثلا الان همین رب گوجه فرنگی را شما در نظر بگیرید. چه اتفاقی افتاده که از 4000 تومان به دوازده هزار تومان رسید؟ گوجه که ربطی به دلار ندارد. یا خیلی از کالا‌های دیگر که در داخل تولید می‌شوند و هیچ ارتباطی هم به ارز ندارند، اما همه با افزایش چندین برابری قیمت مواجه شده‌اند.»

وی تصریح کرد: «به همین دلیل ما اصل را باید بر مکانیزم بازار بگذاریم و اگر بر فرض جایی بازار کشش لازم را نداشت آن موقع با تصمیمات بخردانه، اقدام کنیم. اگر ما از همان ابتدا نظارت بر بازار را افزایش می‎دادیم امروز شاهد این نبودیم که یک عده آدم رانت‌خوار و سواستفاده‌گر، افزایش قیمت ارز را بهانه کنند و اجناسشان را با چندین برابر قیمت به فروش برسانند. از سوی دیگر بخشی از این جو منفی در جامعه ایران به دلیل عملکرد رسانه‌ها است. شما کافی است چند ساعت پای برنامه‌های صدا و سیما بنشینید، می‌بینید که تا چه حد وضعیت را بغرنج و بحرانی جلوه می‌دهند.» این تحلیلگر مسائل اقتصادی تاکید کرد: «من نمی‌خواهم بگویم که هیچ مشکلی در کشور وجود ندارد. منظور من این است که بعضی رسانه‌ها و دشمنان خارجی و برخی گروه‌ها در داخل بزرگنمایی می‌کنند و این موجب برهم خورد جو روانی در کشور شده است و مردم حالا مداوم در حال انجام اقدامات هیجانی هستند و از سوی دیگر یک عده هم که از آب گل آلود می‌خواهند ماهی بگیرند، نتیجه این می‌شود که اقتصاد ایران با مشکلات بسیاری مواجه می‌شود. اما اگر می‌توانستیم این جو روانی را آرام کنیم و نظارت بر بازار را هم افزایش دهیم، قطعا با این حجم از به هم ریختگی مواجه نمی‌شدیم.» او ادامه داد: «اجازه دهید برایتان یک مثال بیاورم. الان خیلی‌ها نگران ارز هستند یا فکر می‌کنند ما با مشکلات ارزی مواجه هستیم و به همین دلیل به بازار ارز هجوم برده اند تا بتوانند ارز بیشتری بخرند و سود بیشتری به دست بیاورند. اما واقعیت این است که درآمد ارزی ما در سال 97 نسبت به سال گذشته افزایش داشته و اصلا هم کم نشده است. زیرا هم فروش نفتمان افزایش پیدا کرده و هم قیمت نفت بالا رفته است؛ بنابراین اگر ما مکانیزم را به گونه‌ای کنیم که ولع در جامعه ایجاد نشود، قطعا با مشکل خاصی مواجه نمی‌شویم و هیچ نیازی به سهمیه بندی و عرضه کوپن نخواهیم داشت.» پازوکی در پایان گفت: «از سوی دیگر باید با این فضاسازی‌هایی که برخی رسانه‌های داخلی و خارجی علیه ایران و اقتصاد کشور انجام می‌دهند هم مقابله کنیم. زیرا مثلا برخی کارشناسان اقتصادی خارج کشور سعی دارند اینگونه القا کنند که تورم در ایران بالای 100 درصد است در حالی که این یک دروغ محض است. مگه قیمت نان و بنزین و امثالهم افزایش پیدا کرده است؟ یک سری کالا‌ها افزایش پیدا کرده که ان هم به دلیل سو استفاده برخی افراد است. ما باید این وضعیت را کنترل کنیم. اقتصاد ایران به شدت تحت تاثیر مسائل روانی است و اگر نتوانیم جو حاکم را آرام کنیم، ان زمان است که با مشکلات جدی مواجه می‌شویم.»

دکترشاپورزارعی

دکتر شاپور زارعی